Laboratoria hebben een verantwoordelijke taak: van hun uitslagen zijn soms mensenlevens afhankelijk. Medisch specialisten schrijven bijvoorbeeld medicatie voor op basis van de uitslag van een onderzoek. “Om een hoge kwaliteit te kunnen garanderen, werken laboratoria steeds meer met automatisering. Toch is dat geen garantie voor succes”, stelt Frans Boeijen, docent Data-integriteit bij Avans+.“De data moet bijvoorbeeld goed afgeschermd zijn. Voor buitenstaanders, maar ook voor eigen medewerkers die er niets mee te maken hebben. Dit zijn zaken die aan de orde komen tijdens de cursus Data-integriteit, die onderdeel is van de laboratoriumopleidingen van Avans+.”
“Als je kijkt naar laboratoria, dan zie je globaal drie werkwijzen: alles op papier, alles digitaal of een combinatie van beide (hybride). Elke werkwijze heeft zijn eigen specifieke uitdagingen en risico’s. Medewerkers van laboratoria zijn zich hier niet altijd van bewust. Daarom besteden we daar tijdens de cursus Data-integriteit ruimschoots aandacht aan. Daarbij kijken we minder naar wat er fout is gegaan, maar juist naar wat er fout zou kunnen gaan. Zo kijkt de inspectie immers ook naar de werkprocessen van laboratoria. Het is daarom goed als kwaliteitsfunctionarissen er op die manier naar leren kijken.”
Simpele vragen
“Het liefst zouden we natuurlijk zien dat er in het laboratorium niets fout gaat, maar analisten zijn ook gewoon mensen. Die maken weleens een foutje. Gebeurt dat bij een resultaat op papier, dan is het duidelijk zichtbaar wanneer iets gecorrigeerd is: er ontstaat een zogeheten audit trail. Maar wat nu als je een resultaat digitaal wilt corrigeren? Dan is niet altijd te zien wie wat heeft aangepast en dat is onwenselijk. Om betrouwbare, integere data te krijgen, leren wij de deelnemers daarom vijf simpele vragen te stellen. In elke stap van het proces moet het antwoord daarop duidelijk zijn: Wie is de uitvoerder? Wanneer is het gebeurd? Wat is er veranderd? Waar is dat gebeurd? En welke (meta)data is daarbij vastgelegd?”
Automatiseren
“We maken de deelnemers ook bewust van de druk van buitenaf én bovenaf. De snelheid waarmee laboratoria moeten werken, leidt soms tot fouten. Stel, een analist vergeet iets vast te leggen en doet dat op een later moment alsnog. Dan is het goed om daar eerlijk over te zijn, zodat bij een eventuele inspectie duidelijk is wanneer bepaalde gegevens zijn ingevoerd. De inspectie heeft niet voor niets een voorkeur om zo veel mogelijk te automatiseren. Systemen kunnen immers afdwingen dat bepaalde gegevens worden ingevuld, terwijl dit bij papieren formulieren niet zo is. Ook het management van het laboratorium heeft hier een belangrijke rol in. Zij moeten goed gedrag belonen en hun mensen goed opleiden, zodat er een gezonde bedrijfscultuur ontstaat.”
In de cloud
“Ik verwacht dat steeds meer laboratoria overstappen naar een volledig geautomatiseerde manier van werken. Het is gewoon te omslachtig en te foutgevoelig om alles op papier én digitaal bij te houden. Opslag in de cloud biedt daarbij veel voordelen. De leveranciers van cloudoplossingen zorgen voor optimale beveiliging en toegankelijkheid. Dat is in mijn optiek vaak beter geregeld dan interne oplossingen, waarbij ook ongeautoriseerde medewerkers bij de data kunnen. Laboratoria hoeven bovendien niet meer zelf te investeren in hardware.”
Aantoonbaar beter
“De laboratoriumsystemen vormen daarbij wel een uitdaging: die zijn soms 10 tot 20 jaar oud. In die tijd waren mensen minder bezig met integriteit. Ook de audit trail in die systemen laat vaak te wensen over. Die gegevens hebben niet de juiste vorm om door analisten geïnterpreteerd te worden. Data-integriteit blijft daarbij een onverminderd belangrijk onderwerp. Ontwikkelingen als bijvoorbeeld blockchain kunnen ingezet worden om de integriteit van onze data aantoonbaar beter te maken. Daarnaast houden we aandacht voor de houdbaarheid van onze data: kunnen we de data van nu over vele jaren nog wel begrijpen en gebruiken? Allemaal zaken die in onze opleidingen aan bod komen, zodat de deelnemers adequaat kunnen inspelen op deze kansen en risico’s. Zo blijven laboratoria ook in de toekomst instituten waar mensen blindelings op kunnen vertrouwen.”
Frans Boeijen is docent bij de laboratoriumopleidingen van Avans+. Hij valideert al meer dan 30 jaar computersystemen en vormt zo de intermediair tussen laboratoriummedewerkers en IT’ers.
