Goed handelen bij huiselijk geweld en kindermishandeling
Het gebruik van de Meldcode Huiselijk geweld en kindermishandeling verandert. “Vanaf 1 januari 2019 zijn professionals verplicht om bij vermoedens van mishandeling en huiselijk geweld de 5 stappen van de meldcode te volgen. Komt een professional na het afwegen van de risico’s voor het kind tot de conclusie dat een melding bij Veilig Thuis nodig is, dan zorgt hij daarvoor. Ook als de ouders hulp accepteren”, vertelt Rita Heinen, kerndocent van de verpleegkundige opleidingen Maatschappij en Gezondheid bij Avans+. “Tot voor kort stopten professionals de procedure als ouders vrijwillig hulp accepteerden. Daardoor kwamen gevallen van kindermishandeling en huiselijk geweld niet bij Veilig Thuis terecht. Dat gaat dus nu veranderen.”
“Om te beginnen met de meldcode: die blijft uit 5 stappen bestaan. De eerste 3 stappen blijven hetzelfde. Stap 1 is het opvangen van signalen. Bij kindermishandeling is dat bijvoorbeeld veel blauwe plekken of afwijkend gedrag. Kinderen kijken je niet aan of deinzen terug als je ze aanraakt. Als professional probeer je in stap 2 dan je vermoedens te bevestigen of te ontkrachten. Je inventariseert de signalen objectief, maakt onderscheid tussen feiten en interpretaties, en consulteert een deskundige, zoals een aandachtsfunctionaris kindermishandeling of Veilig Thuis. De derde stap is het bespreken van de signalen met de betrokkenen, in dit geval zijn dat de ouders. Je hoopt dat zij de situatie erkennen en vrijwillig hulp aanvaarden.”
Altijd melden bij Veilig Thuis
“Het grootste verschil zit ‘m straks in de stappen 4 en 5. Vanaf 2019 wordt het verplicht om alle vermoedens van kindermishandeling en huiselijk geweld te wegen. Dat wil zeggen dat je het risico, de aard en de ernst van de mishandeling of het geweld inschat en op basis daarvan beslist of melden bij Veilig Thuis nodig is. Concludeer je dat een geval ernstig genoeg is, dan is melden sowieso verplicht. Ook als de ouders hulp aanvaarden. Veilig Thuis krijgt daardoor meer een radar- en adviesfunctie. Zij helpen bij de triage en kunnen advies en hulp bieden en specifiek beleid ontwikkelen op basis van de gegevens die zij binnenkrijgen.”
Goede gespreksvaardigheden
“Professionals herkennen de signalen nu soms niet goed en dat is ook begrijpelijk. Er is een groot grijs gebied, waarin signalen niet altijd duidelijk zijn. Soms zijn professionals te terughoudend om actie te ondernemen, dat noemen we ook wel ‘handelingsverlegenheid’. En laten we eerlijk zijn: het ís ook een lastig gespreksonderwerp. Eén verkeerde opmerking kan ervoor zorgen dat je het vertrouwen van de ouders kwijtraakt, waardoor ze niet meer met je willen praten. Maar dat mag nooit betekenen dat we de andere kant op kijken. Daarom besteden we tijdens de opleiding ‘Werken met de meldcode’ ook zo veel aandacht aan goede gespreksvaardigheden.”
Moreel redeneren
“Een ander belangrijk onderwerp is moreel redeneren. Hoe zorg ik ervoor dat mijn afwegingen herleidbaar zijn? Welke instrumenten zet ik in om de signalen van geweld objectief in kaart te brengen? Kan ik de mishandeling stoppen? En wat is het risico dat mijn handeling averechts werkt en dat ik het vertrouwen van de ouders verlies? Of dat de situatie voor het slachtoffer juist verslechtert? Als professional moet je alle mogelijke consequenties op een goede manier in kaart brengen en meewegen in je beslissing.”
Reflectie
“Reflectie is in ons vak ook onmisbaar. Mishandeling en geweld zijn lastige onderwerpen en het is daarom cruciaal dat je daarbij terugkijkt op je eigen handelen. Deze reflectie levert waardevolle inzichten op over wat je een volgende keer wellicht beter kunt doen. Je denkt ook na over je eigen normen en waarden. Hoe ga je bijvoorbeeld altijd respectvol om met ouders, ongeacht je eigen opvattingen over hun gedrag of levensstijl? Ook dit komt in de opleiding nadrukkelijk aan bod, omdat het van grote invloed kan zijn op deze toch al zo gevoelige gesprekken.”
Vaardigheden ontwikkelen
“Willen we als professionals huiselijk geweld en kindermishandeling tijdig signaleren en ouders motiveren voor het aanvaarden van hulp, dan zijn – naast de meldcode – een aantal cruciale vaardigheden van belang. We moeten durven handelen, de juiste afwegingen maken en kritisch zijn op wat we doen. Maar bovenal: waardevrij en met een open houding het gesprek aangaan. Vergeet niet dat het meeste geweld voortkomt uit onmacht. Niemand mishandelt een kind, partner of ouder voor zijn plezier. Daarom zijn gespreksvaardigheden zo belangrijk. Als je er tijdens een eerlijk gesprek een gedeelde zorg van kunt maken, zijn mensen eerder bereid om hulp te accepteren. Zo zorgen we ervoor dat geweld snel wordt opgespoord en dat kinderen in een veilige omgeving opgroeien.”
