In mijn vorige artikel ben ik ingegaan op het onderzoeksrapport van de heren C.Frey en M.Osborne (Oxford University) over het voortbestaan van beroepen in de toekomst[2]. Conclusie uit het rapport is o.a. dat (naar schatting) over 20 jaar nog ongeveer zes procent van het huidige aantal accountants nodig is, vanwege de voortschrijdende automatisering. Ik heb aangegeven dat ik die inschatting niet deel. De rol van de accountant als vertrouwenspersoon van het maatschappelijk verkeer wijzigt niet wezenlijk. Organisaties en stakeholders hebben de behoefte aan een onafhankelijke derde die assurance geeft bij verantwoordingen of bij de interne beheersing van een organisatie. De werkzaamheden van de accountant zullen wel ingrijpend wijzigen. Enerzijds door de ontwikkeling van de automatisering bij organisaties, anderzijds doordat accountantskantoren beschikken over krachtige geautomatiseerde audittools. Dat vraagt om een andere aanpak van accountantscontrole. In dit tweede deel van dit drieluik ga ik daar nader op in.
In dit deel behandel ik, wederom op persoonlijke titel, ontwikkelingen op het vlak van XBRL (eXtenisble Business Reporting Language), SBR (Standard Business Reporting), RGS (Referentie GrootboekSchema) en de impact daarvan op de accountantscontrole. Ik sluit later het drieluik af met een artikel over de invloed van controletechnieken zoals datamining en processmining op het controleproces van de accountant. In dat artikel zal ik ook kort de controle van online-boekhoudingen aanstippen.
XBRL, SBR en RGS: een korte introductie
XBRL is een standaardtaal voor het digitaal uitwisselen van financiële gegevens (gebaseerd op XML). SBR is de verbijzondering van XBRL, specifiek voor het aanleveren van bedrijfsmatige rapportages. Om te zorgen dat gestandaardiseerde uitwisseling van digitale rapportages plaats kan vinden, moet een standaard set gegevens gedefinieerd worden: de taxonomie. In Nederland is deze vastgelegd in de Nederlandse Taxonomie Architectuur (NTA), ook wel de bouwvoorschriften voor de Nederlandse Taxonomie genoemd[3].
De NTA heeft de volgende doelen:
- Consistentie en voorspelbaarheid van de Nederlandse taxonomie waarborgen;
- De Nederlandse taxonomie controleerbaar houden;
- De modulariteit en daarmee de uitbreidbaarheid en onderhoudbaarheid van de Nederlandse taxonomie ondersteunen;
- Dienen als internationale 'best practice' om software aanbieders een stabiel platform te gevenRGS is een standaard grootboekschema, ontwikkeld om de digitale import en export van financiële gegevens te vergemakkelijken. Met het gebruik van RGS worden de werkzaamheden en het aantal vertaalslagen om te komen tot digitale rapportages aanzienlijk verminderd. Aanvullend voordeel daarbij is dat de foutgevoeligheid afneemt. RGS sluit aan op SBR en volgt het ontwikkelingsprogramma van SBR.
Ontwikkelingen met betrekking tot XBRL, SBR en RGS
De ontwikkelingen op het gebied van XBRL en SBR nemen een vlucht en de toepassing ervan is niet meer vrijblijvend. Zo is vanaf 2013 de aanlevering van aangiften vennootschapsbelasting en inkomstenbelasting voor ondernemers aan de Belastingdienst via SBR verplicht geworden. Voor 2014 geldt dit voor de omzetbelasting. Vanaf 2015 moeten de statistiekopgaven aan het CBS[4] via SBR worden gedaan en is het deponeren van de jaarrekeningen bij de KvK[5] met behulp van SBR verplicht geworden. In 2015 is ook de taxonomie voor banken definitief geworden. Voor de komende jaren staan verdere uitbreidingen gepland (bijvoorbeeld voor de aangifte loonheffingen). Er bestaan op deze verplichtingen nog wel enige uitzonderingen, maar die licht ik nu niet verder toe. Voor het gebruik van RGS bestaan (nog) geen verplichtingen, maar grote softwareleveranciers,
(accountants-)koepelorganisaties en de overheid hebben in een samenwerkingsverband inmiddels wel een definitieve versie beschikbaar gesteld[6].
Invloed van XBRL, SBR en RGS op het werk van de accountant
Het is duidelijk dat voorstaande het werk van de accountant raakt. De beoordeling van de implementatie en de verdere toepassing van de taxonomie binnen organisaties zal onderdeel moeten uitmaken van de controle van verantwoordingen (waaronder de jaarrekening) die met behulp van RGS en SBR worden opgemaakt/verstuurd. Immers, de bouwstenen van de taxonomie vormen mede de basis voor de uiteindelijke verantwoording. Bij het gebruik van RGS zal het werk van de accountant (nog) verder naar de voorkant van het proces van informatieverwerking verschuiven. De accountant moet beoordelen of alle relevante bouwstenen van de taxonomie in de financiële administratie zijn opgenomen, zodat integere rapportages (zoals de jaarrekening en belastingaangiften) op basis van RGS en SBR mogelijk zijn. Hij zal ook periodiek moeten beoordelen dat de geïmplementeerde taxonomie wordt aangepast aan wijzigingen in de NTA.
Als de juiste waarborgen zijn getroffen om de Nederlandse taxonomie binnen organisaties toe te passen en de accountant heeft deze beoordeeld, dan wordt het werk om te komen tot de diverse rapportages sterk verminderd. Deze vloeien dan voort uit de standaard taxonomie. In mijn vorige artikel beschreef ik de behoefte aan verdere samenwerking tussen de accountant en de IT-auditor en het naar elkaar toegroeien van deze beroepsgroepen. De beoordeling van XBRL en SBR en RGS-toepassingen onderstreept dit.
De beoordeling van de inhoudelijke cijfers wijzigt uiteraard niet. Een taxonomie regelt niet dat de cijfers juist, tijdig en volledig in de verantwoording worden opgenomen. Een taxonomie regelt alleen dat de data uit de financiële administratie op gestandaardiseerde wijze worden opgenomen in digitale rapportages. Staan data inhoudelijk niet juist of onvolledig in de financiële administratie, dan zal een taxonomie dat uiteraard niet detecteren. De accountant houdt hier dus zijn specifieke controlefunctie.
De NBA (Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants) heeft in januari 2015 een taxonomie opgesteld om accountants in staat te stellen een controleverklaring af te geven bij SBR-jaarrekeningen en kredietrapportages[7]. Deze taxonomie kan gekoppeld worden aan een SBR-rapportage, die dan natuurlijk wel moet voldoen aan de eisen van de NTA. Daarnaast moet de controleverklaring samen met de SBR-jaarrekening beveiligd en voorzien van authenticiteitskenmerken (digitale beroepscertificaten) worden verzonden.
De invloed van XBRL, SBR en RGS op de accountancystudie
De ontwikkeling en steeds bredere toepassing van XBRL en SBR heeft geleid tot noodzakelijke aanpassing in het opleidingsprogramma tot accountant. XBRL en SBR zijn nu verplicht te behandelen onderdelen binnen de accountancystudie. Vooralsnog op hoofdlijnen, maar de importantie zal de komende semesters toenemen. Kennis van XBRL, SBR en de Nederlandse taxonomie zijn onontbeerlijk binnen de controlepraktijk, maar ook binnen de samenstelpraktijk. Ook rapportages die niet voorzien zijn van een controleverklaring worden via SBR verstuurd. De verschuiving van werkzaamheden binnen de accountantspraktijk vindt dus zijn neerslag in de accountancystudie. Omdat RGS inmiddels onderdeel uitmaakt van het SBR-programma, zal ook RGS in toenemende mate tijdens de opleiding behandeld worden. Voor studenten die affiniteit hebben met automatisering en het opstellen en/of het controleren van verantwoordingen wordt de opleiding alleen maar interessanter.
Tot slot
In het tweede deel van dit drieluik ben ik specifiek ingegaan op de ontwikkelingen rondom XBRL, SBR en RGS en de invloed hiervan op de accountantspraktijk. Het gebruik van SBR is geen vrijblijvende methode van rapporteren meer, maar in veel gevallen verplicht, zoals bij het deponeren van de jaarrekening. Dit heeft directe invloed op het vereiste kennisniveau van accountants en op de aanpak van controles.
Er vindt een verschuiving van accountantswerkzaamheden plaats: de juiste en volledige toepassing van de bouwstenen van de taxonomie zal aan de voorkant van het proces van informatieverwerking getoetst moeten worden. Dat wordt versterkt als ook RGS wordt gehanteerd. Aan de achterkant van het proces zullen de werkzaamheden om te komen tot rapportages sterk afnemen. De rapportages worden automatisch gegenereerd op basis van de taxonomie. De beoordeling of data juist en volledig worden opgenomen in de financiële administratie blijft bestaan. Dat kan niet ondervangen worden door het toepassen van een taxonomie. Gezien de ontwikkeling van XBRL, SBR en RGS zal hieraan in de accountancystudie in toenemende mate aandacht worden besteed.
In het najaar van 2015 verschijnt het derde deel van dit drieluik. Mocht u benieuwd zijn naar ontwikkelingen op het gebied van datamining en processmining, dan nodig ik u graag uit om op dat moment kennis te nemen van het artikel dat ik daarover zal schrijven. Ik zal dan ook kort aandacht besteden aan de ontwikkelingen op het gebied van de controle van online-boekhoudingen.
Drs. H Spandaw RA Emita
Bekijk nu onze accountancy opleidingen.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
[1] Accountant: beroep van de toekomst (!?), https://blog.avansplus.nl, 28 mei 2015
[2] The future of employment: how susceptible are jobs to computerisation? C.Frey en M.Osborne (Oxford University, september 2013)
[3] Zie de site van de rijksoverheid hierover: http://www.sbr-nl.nl/
[4] CBS: Centraal Bureau voor de Statistiek
[5] KvK: Kamer van Koophandel
[6] Zie http://www.referentiegrootboekschema.nl/
[7] NBA taxonomie, versie 1.1
