De sleutel tot het inperken van diverse risico’s en verzuim op de werkvloer is goed leiderschap. Hiervan is Gabriël Anthonio (ervaren zorgprofessional, bestuurder en tevens bijzonder hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen) overtuigd. Leiderschap draait volgens hem om verbinding maken, waardevolle relaties opbouwen en samen naar oplossingen zoeken. In deze blog gaat Herman Derks (directeur van onze Personal & Corporate Finance opleidingen) in gesprek met Gabriël Anthonio over hoe leiderschap in complexe situaties kan worden ingezet om verzuim te verminderen, veiligheid te vergroten en een cultuur van vitaliteit en veerkracht te creëren.
Participatief leiderschap als tool om verzuim terug te dringen
Gabriël: ‘Participatief leiderschap is essentieel om mensen zich verbonden te laten voelen. En al is verbondenheid geen rustig bezit, het is wel enorm kostbaar. Dit heb ik in de praktijk ervaren toen ik bij een TBS-kliniek in Groningen ging werken. De organisatie verkeerde in crisis. Het ziekteverzuim was maar liefst 14%, geweldsincidenten kwamen regelmatig voor en er was weinig vertrouwen in het beleid. Binnen deze omstandigheden moest ik leiderschap tonen dat niet alleen problemen oploste, maar ook verbinding bracht. Mijn eerste stap? Verhuizen van een kantoor voorin het gebouw naar een plek midden in de organisatie. Dit leek paradoxaal: een open-deurenbeleid in een omgeving die draait om beveiliging. Toch geloof ik dat veiligheid niet primair zit in camera’s of sloten, maar in contact. Zoals een van mijn favoriete quotes luidt: “Veiligheid ontstaat in verbinding, niet in controle’. Ik zie ziekteverzuim dan ook meer als een optelsom van medische klachten; het weerspiegelt vaak een gebrek aan werkplezier, veiligheid en verbinding. Door leiderschap te koppelen aan mensgericht risicomanagement, hebben we binnen de kliniek stappen gezet om een cultuur van vertrouwen te creëren. Zo bleek dat we met een paar kleine aanpassingen in beleid en uitvoering hiervan grote veranderingen in menselijk gedrag konden veroorzaken. Wanneer mensen zich verbonden voelen, zien ze de organisatie namelijk niet als een anonieme entiteit, maar als iets waar ze zelf deel van uitmaken. Dit leidt tot minder diefstal, minder verzuim en meer werkplezier’.
Valkuilen in leiderschap: wees geen undercover boss
Herman: ‘Het mooie in jouw verhaal is dat je elkaar vaak juist in het midden van de organisatie ontmoet. In jouw voorbeeld zelfs letterlijk door het verplaatsen van je kantoor naar een locatie midden in het pand. Persoonlijk vind ik programma’s zoals ‘undercover boss’, waarin bestuurders ‘undercover’ gaan, altijd aantonen waar het juist vaak misgaat: de afstand tussen leiders en medewerkers. Een goede leider is zichtbaar, aanspreekbaar en onderdeel van het team. Zo vind ik zelf altijd een mooie beeldspraak: “Als het niet aangaat, gaat het op een gegeven moment vanzelf uit’.
Gabriël haakt hierop aan: ‘Dat is absoluut waar. Soms word je in stressvolle situaties van links naar rechts getrokken en dan is de spanning uiteraard in het midden vaak het grootste maar gek genoeg zit daar wel vaak de oplossing. Dit klinkt paradoxaal maar in het midden van het spanningsveld vind je elkaar in radicale oplossingen’.
Goed risicomanagement begint niet bij regels maar bij relaties
‘Vaak verzanden we in allerlei regels en beperkingen als we met risicomanagement aan de slag gaan. Dan groeien de regels je op een gegeven moment als een soort zelfrijzend bakmeel boven het hoofd’, concludeert Herman. Maar Herman en Gabriël zijn het eens dat daar nu net niet de kracht van goed risicomanagement zit. Gabriël legt uit waar dan wel: ‘Begin met het waarderen van wat goed gaat. Zoals ik vaak adviseer: doe vooral minder van wat niet werkt, en meer van wat wel werkt. Ga op zoek naar de afdeling waar het verzuim laag is, en ontdek wat daar anders wordt gedaan. Of het nu gaat om een TBS-kliniek, een spoorwegbedrijf of een kantoorpand, de lessen uit deze ervaring zijn universeel. Risicomanagement en het verminderen van verzuim beginnen niet bij regels, maar bij relaties. Ga dialoog gestuurd te werk want de dialoog an sich is al een interventie. Zet alle stakeholders bij elkaar aan tafel en leg de open vraag: ‘wat betekent veiligheid voor mij?’ voor. Begin hiermee voordat je de verplichte nummers zoals BHV, klimaat en brandoefening afgaat. Daarna kun je samen het beeld van veiligheid binnen jouw organisatie op gaan maken en vanuit daar komen vaak al afspraken en acties op gang. Het mooie is dat dan vaak niet gewacht wordt tot de RI&E rapportage uitkomt totdat er actie ondernomen wordt. Zo krijg je de organisatie door dialoog en daarmee verbondenheid in beweging’, aldus Gabriël.
Meer over risicomanagement?
Lees dan onze andere blogs over risicomanagement of bekijk de masterclass Stilstaan bij persoonlijk leiderschap.
Over de auteurs
Prof. dr. Gabriël Anthonio heeft een uitgebreide staat van dienst als leider en voorzitter binnen diverse organisaties. Hij werkt sinds 2020 al partner bij de Galan Groep en is bijzonder hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen, gespecialiseerd in de sociologie van leiderschap, organisaties en duurzaamheid.
Herman Derks is directeur van de Personal & Corporate Finance opleidingen bij Avans+.
