Dementie is een verzamelnaam voor verschillende hersenaandoeningen die ervoor zorgen dat hersenfuncties uitvallen. Hierdoor worden mensen langzaam maar zeker volledig afhankelijk van de zorg van anderen. De belangrijkste kenmerken van dementie zijn verlies van het geheugen en andere cognitieve functies, verlies van mobiliteit en identiteit en angst en depressie. Van alle vormen van dementie is Alzheimer de meest voorkomende. De prognose voor mensen met dementie is slecht: gemiddeld sterven zij 7 tot 8 jaar na het stellen van de diagnose. Ondanks veel onderzoek bestaat er op dit moment nog geen afdoende behandeling of geneesmiddel. De huidige zorg bij dementie bestaat daardoor (noodgedwongen) vooral uit het draaglijker maken van de ziekte voor cliënten en mantelzorgers.
Van de mensen met dementie woont ruim 70% thuis. Gemiddeld ontvangen zij wekelijks ruim 20 uur mantelzorg. Dementie verstoort het leven van de cliënt en diens naasten en veroorzaakt bij mantelzorgers vaak gezondheidsproblemen. Hun gezinsleven, relaties en werk worden door de ziekte ontwricht. De belangrijkste reden om mensen met dementie in een zorginstelling op te nemen, is dan ook dat de mantelzorg het niet meer aankan
Consequenties dubbele vergrijzing
Nu het aantal ouderen toeneemt en mensen steeds ouder worden veroorzaakt deze dubbele vergrijzing een toename van het aantal mensen met ouderdomsziekten en dementie. Daarnaast daalt de bevolkingsgroei en neemt het aantal zorgprofessionals af. Verwacht wordt dat 1 op de 5 mensen dementie krijgt. Uit onderzoek blijkt dat dementiezorg thuis goedkoper is dan vanuit zorginstellingen. Dat leidt tot een toename van dementiezorg in de eerste lijn.
Regievoering door een centrale zorgverlener
De zorgvragen van mensen met dementie zijn onvoorspelbaar en de hoogcomplexe zorg is moeilijk te protocolleren. Dit komt door de wisselende combinaties van aandoeningen en beperkingen. Mensen met dementie ontwikkelen ook steeds meer comorbiditeit en complexe hulpvragen. Dementiezorg is daarnaast multidisciplinair en intersectoraal; de zorg wordt verleend door professionals vanuit verschillende sectoren en wisselende disciplines. Dat vraagt om regievoering door een centrale zorgverlener die voor de cliënt en diens naasten een vast aanspreekpunt is. Zij heeft voor alle betrokkenen een consultatieve rol vanuit haar expertise over het ziektebeeld en de behandelmogelijkheden. Zo kunnen mensen met dementie zo lang mogelijk thuis blijven wonen met ondersteuning voor hun mantelzorgers.
De exclusieve hoofdrol voor ‘casemanagement dementie’ in de regionale keten is verdwenen. Veranderde financieringsstromen hebben tot diverse varianten geleid, uitgevoerd door diverse professionals. Regievoering over de integrale dementiezorg in de eerste lijn kan het beste bij verpleegkundigen worden ondergebracht. Toenemende comorbiditeit bij de ziekte én vernieuwde opvattingen over het vak verpleegkunde zijn evidente argumenten hiervoor. Verpleegkundige zorg verschuift van ziekte en zorg naar ‘positieve gezondheid’, waarbij de cliënt en diens naasten ondersteund en versterkt worden in hun zelfverantwoordelijkheid, zelfredzaamheid en zelfregie. Het doel is dat zij leren omgaan met dementie, zodat cliënten zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen.
De dementieverpleegkundige als regisseur van het integrale zorgtraject
Dementieverpleegkundigen regisseren het hele integrale zorgtraject. Zij zijn gespecialiseerd in dementiezorg in de eerste lijn en kunnen de rollen van ketenregisseur, -adviseur en belangenbehartiger van mensen met dementie en hun naasten op zich nemen. Zij signaleren vroegtijdig comorbiditeit, stemmings- en gedragsproblemen en mogelijke overbelasting van mantelzorgers en zijn in staat om hier adequaat op te anticiperen. Zo wordt uitstel van een opname of verplaatsing naar andere woonvormen mogelijk. De dementieverpleegkundige fungeert als een vertrouwd en vast aanspreekpunt voor mensen met dementie en hun naasten. Zij voert regie over het hele zorgtraject en richt zich op doelmatigheid en toekomstbestendigheid. Zij voorkomt een opstapeling van interventies door afstemming in het hele zorgtraject en zij adviseert de betrokken professionals over de ziekte en de behandeling. Daarbij werkt zij nauw samen met de professionals die de dagelijkse zorg, de behandeling en de welzijnsactiviteiten uitvoeren.
De dementieverpleegkundige van de toekomst draagt bij aan het realiseren en versterken van een zorg- en welzijnscontinuüm voor dementiezorg in de regio. Daarvoor is netwerken en samenwerken vanuit een pioniersmentaliteit van belang. Het vergt strategisch inzicht, een visie en de wil om de beste zorg voor mensen met dementie en hun naasten tot stand te brengen. Zo kan de cliënt zo lang mogelijk thuis in zijn vertrouwde omgeving blijven wonen. Ook de impact op mantelzorgers en hun naasten neemt af, waardoor zij hun goede werk langer en met meer plezier kunnen volhouden.
Wilt u zich verdiepen in de zorg aan thuiswonenden met dementie en hun naaste(n)? Bekijk dan onze opleiding Dementieverpleegkundige.
