In zijn blog neemt Coen Toebosch, algemeen directeur van Avans+, je mee in zijn visie en gedachtegang over de toekomst van de ouderenzorg en het complete zorgstelsel.
Goede zorg voor onze ouderen is nu al enorm ingewikkeld. Maar hoe dat moet in 2040 lijkt helemaal niet te beantwoorden te zijn. Wie gaat er dan voor ons zorgen? Ouderenzorg en de toekomst is een onderwerp wat ons bezig houdt. Ik neem je graag mee in mijn gedachtegang.
Ouderenzorg in de toekomst wat houdt dat in
Men is het erover eens dat het zo niet door kan gaan in de zorg. Momenteel werkt 1 op de 7 medewerkers in de zorg (en zijn er veel vacatures) . In de toekomst moet dat ongeveer 1 op de 4 medewerkers in de zorg worden. Iedereen snapt best dat dit niet haalbaar is, als we ook leraren voor de klas willen, politie op straat, bouwvakkers om huizen te bouwen, bediening in de horeca, techneuten voor de energietransitie, IT’ ers voor de digitalisering enz. Toch ben ik er niet zeker van dat er overeenstemming bestaat over de ernst en de omvang van deze problematiek.
Hoe kunnen we de zorg toekomstbestendig maken
De zorg in Nederland , inclusief de ouderenzorg, is een complex systeem van enorm veel partijen, verenigingen, belangengroepen, autoriteiten, raden, commissies, inspecties enz. Dit uitgebalanceerde systeem, het poldermodel in optima forma, heeft de zorg veel opgeleverd en gebracht naar de top van de wereld. Maar nu is het systeem juist een blok aan het been van de zorg. De disruptieve innovatie die noodzakelijk is om de zorg toekomstbestendig in te richten wordt altijd wel door iets of iemand geblokkeerd. Er is geen overeenstemming tussen al de verschillende partijen en er komt ook geen overstemming.
Ondertussen neemt het aantal vacatures in sneltreinvaart toe, wordt de zorg en daarbij de ouderenzorg onbetaalbaar, worden mantelzorgers overbelast, sluiten we eerste hulpposten en krijgen mensen gewoon niet de zorg die ze wel nodig hebben. Het systeem reageert vooralsnog met nog meer onderzoeken, meer beleid en meer regels, en politieke discussies. Het systeem is zo complex geworden met zoveel verschillende feedback-loops dat het zichzelf in stand houdt en bestand is tegen iedere interventie en innovatie. Het poldermodel wat ons ver bracht is nu uitgewerkt, we zullen op zoek moeten naar een nieuwe werkelijkheid.
Tekort in de ouderenzorg
Ondank de tekorten staat de zorg en vooral de ouderenzorg in Nederland wereldwijd hoog op alle rankings. De Nederlandse zorg is een uitstekend exportproduct omdat de hele wereld de toegankelijkheid en kwaliteit van de Nederlandse zorg roemt. Maar wat de wereld nog niet weet, (en sommigen in Nederland nog niet willen weten) is dat de uiterste houdbaarheidsdatum is bereikt, dat resultaten uit het verleden geen garantie zijn voor de toekomst en dat we het dak moeten vervangen als de zon nog schijnt.
Een oplossing om kwalitatieve ouderenzorg van de toekomst te kunnen garanderen
Als het systeem zelf niet leidt tot de gewenste zo belangrijke verandering, dan is er leiderschap nodig om de noodzakelijke veranderingen in gang te zetten. Dit leiderschap is een noodzaak om patronen te doorbreken, ‘sence of urgency’ te creëren en mensen mee te nemen in de deze veranderingen. Voor dit leiderschap zijn zowel kennis en ervaring van de zorg, als persoonlijke eigenschappen zoals overtuigingskracht, ondernemerschap, verbinding en doorzettingsvermogen vereist. Het is een ingewikkelde opgave om voor deze uitdaging de juiste personen te vinden. Dan bedoel ik niet alleen leiders als de eindverantwoordelijken van al die partijen maar leiderschap als persoonskenmerk dat nodig is op alle niveaus en bij al die verschillende partijen om het geheel in beweging te krijgen.
Ik geloof in innovaties die ontstaan vanuit de markt. Daar is wel een duidelijke en voelbare ‘sence of urgengy’ aanwezig waardoor er activiteiten worden ontplooid die de status quo opheffen. Haaks daarop staan veranderingen die vanuit de overheid worden geïnitieerd. Hier ontbreekt dit gevoel van urgentie en worden partijen vaak door middel van financiële prikkels uitgenodigd om initiatieven te ontplooien. Omdat veranderen moeilijk is en veel energie kost is juist een direct gevoelde ‘sence of urgency’ een belangrijke succesfactor. Dus moeten we de zorg zelf inzetten om de zorg te redden. Niet door nog meer regels, toezicht en onderzoeken, maar door ruimte te scheppen om te experimenteren op de werkvloer door zorgprofessionals zelf en het opleiden van kritische professionals in de (ouderen)zorg.
Opleiden van kritische professionals in de zorg
In de zorgopleidingen van Avans+ wordt naast alle inhoud veel aandacht besteed aan bovenstaande aspecten. In alle opleidingen staat het ontwikkelen van persoonlijk- en verpleegkundig leiderschap en een kritische beroepshouding centraal. Daarbij zijn pro-activiteit, regievoering en leiderschap belangrijke competenties. Ook het samenwerken in het Nederlands zorgsysteem en samenwerken in de keten zijn belangrijke elementen uit alle opleidingen. Verder wordt er aandacht besteed aan verandermanagement en innovatie om beweging te creëren. Naar verloop van tijd zullen er dus voldoende mensen in de zorg werkzaam zijn die begrijpen op welke wijze zij kunnen bijdragen aan de noodzakelijke verandering. Dus het komt hopelijk goed maar nu is de vraag is of we tijdig de noodzakelijke verandering kunnen realiseren.
Wil je meer lezen over dit belangrijke onderwerp? In deze andere 2 blogs lees je meer over het belang van kritisch denken en verpleegkundig leiderschap.
Benieuwd naar opleidingen in ouderenzorg en of het iets voor jou zou kunnen zijn? Bezoek dan een voorlichtingsbijeenkomst of vraag een adviesgesprek aan, we helpen je graag.
Over de auteur
Coen Toebosch is algemeen directeur bij Avans+ en geeft in blogs zijn visie op onderwerpen gerelateerd aan opleiden en ontwikkelen.
