Goed leiderschap is al lang niet meer alleen voor leidinggevenden. Iederéén binnen een organisatie heeft baat bij het ontwikkelen van leiderschapskwaliteiten. Ton Bruining, docent bij de postbachelor-module Leiderschap met impact bij Avans+: “Ik zie leiderschap als het vermogen dat anderen je volgen en met je willen samenwerken. Dat is niet gebonden aan een hiërarchische functie. Je kunt immers ook leiderschap tonen als verpleegkundige, technisch expert of commercieel medewerker.”
“Organisaties vallen of staan met goed leiderschap. Met degenen die aan het roer staan. Dat roept meteen de vraag op wat goed leiderschap dan is. Wat mij betreft is dat oog hebben voor de relevante belangen binnen én buiten de organisatie. In gesprek blijven met alle partijen. Ik licht het graag toe aan de hand van mijn favoriete auteur, Shakespeare: een goede leider is eerder koning Hendrik V die inspireert, dan koning Richard III die manipuleert. Goede leiders luisteren actief naar tegengeluiden en zoeken bewust feedback vanuit hun omgeving.”
Moreel goed handelen
“Leiderschap wil ook zeggen: moreel goed handelen. Met oog voor mensen en voor de bedoeling in plaats van de regels. Binnen de rechtspraak kennen we jurisprudentie; de verdere uitwerking van onze wetgeving in de praktijk. Bij leiderschap gebruik ik graag de term moresprudentie; inzicht in wat hoort en deugt. We weten intussen allemaal wat er gebeurt als dit misgaat. Denk aan de torenhoge salarissen en bonussen die bij banken gangbaar waren en die totaal vervreemd waren van de maatschappij. Een goede leider kijkt daarom voortdurend bewust om zich heen: werkt het? En deugt het?”
Van jeukwoord naar werkwoord
“Leiders gebruiken ook jargon. We kennen ze allemaal: jeukwoorden als ‘handen en voeten geven’, ‘implementeren’ en ‘verbinden’. Een goede leider is in mijn ogen iemand die concreet is, die van jeukwoorden werkwoorden maakt en die mensen hierin mee kan nemen. Neem ‘verbinden’. Binnen de zorg betekent dat bijvoorbeeld: vanuit verschillende disciplines werken aan gezamenlijke voorlichting. Wij leren onze deelnemers hoe ze hun organisatie écht verder helpen. Een goede leider zorgt daarbij steeds voor concrete resultaten.”
De organisatie bij de tijd houden
“De organisatie bij de tijd houden is een andere belangrijke taak van een leider. Hij moet contextgevoelig zijn en ontwikkelingen tijdig zien. In gesprek blijven met alle stakeholders. Een bedrijf als Amazon is succesvol doordat ze bij de les blijven en voortdurend kijken naar de behoefte in de markt. Zij passen hun bedrijfsprocessen aan met oog voor efficiency. Zo evolueert het bedrijf van boeken naar artificiële intelligentie.”
De kennis om tegendraads te zijn
“Een goede leider durft waar nodig gerust tegendraads te zijn. Dat vraagt om kennis en kunde. Tijdens de opleiding Leiderschap en cultuur gaan de deelnemers hiermee aan de slag. Zij leren redeneren, kritische vragen stellen en experimenteren. We laten hen kennismaken met andere concepten en perspectieven. Organisaties als het onderwijs en de politie zijn vaak terughoudend met experimenteren. Dat doe je niet met kinderen of met de nationale veiligheid, is het idee. Maar het kan gewoon! Ik herinner me een experiment van de politie waarbij zij niet met man en macht achter wietkwekers aan gingen, maar selectief pollen van wietplanten verspreidden in risicowijken. Die maakten de aanwezige wietplanten ongeschikt voor gebruik. Zo’n experiment vraagt om kennis, creativiteit en vakmanschap. Een goede leider koestert deze zaken binnen zijn organisatie en stimuleert experimenten.”
Van holbewoner tot Mars-landing
“Cultuur kan een organisatie helpen om te groeien en scherp te blijven. Kijk maar naar de ontwikkeling van de mensheid: we hebben ons de afgelopen eeuwen ontwikkeld van holbewoners tot mensen die landingen op Mars kunnen uitvoeren. Cultuur kan ons echter ook beperken, als een ‘old boys network’ dat iedereen dwingt om op dezelfde manier te werken. Een goede leider voorkomt dat door input van anderen te vragen. Als leider werk je aan een open, professionele cultuur met slimme instrumenten en regels. Je past rollen en taken aan als de situatie daarom vraagt. Daarbij blijf je steeds kritisch. Op dit vlak kunnen we zeker nog wat leren van antropologen en hun inzichten in het functioneren van corporate tribes.”
Uit het raam blijven kijken
“Ook op het gebied van strategie is een leider sensitief. Hij zorgt dat de organisatie extern georiënteerd blijft. Hij ziet trends en verbindt buiten met binnen. Hij durft lijnen uit te zetten en gooit tijdig het roer om. Zo voorkomt hij missers als bij de Kijkshop en V&D. Uit onderzoek blijkt dat de meest succesvolle bedrijven worden geleid door nederige, sensitieve leiders. Zij ontwikkelen hun organisatie van binnen uit. Kijk bijvoorbeeld naar de Mondragón-bedrijven in Spanje; coöperaties van arbeiders die in moeilijke tijden gezamenlijk bepalen hoe ze het bedrijf erdoor willen helpen.”
Ertoe doen
“Maar boven alles draait goed leiderschap om lef tonen. Vertrouwen uitstralen in je collega’s en de organisatie. Zorgen dat je samen midden op het speelveld staat. Om met Hamlet te spreken: je doet ertoe of je doet er niet toe. Een goede leider zorgt ervoor dat zijn organisatie in beeld blijft en ertoe doet. Tijdens onze opleiding krijgen de deelnemers daarom alle handvatten om succesvol aan het roer te staan.”
Meer weten over leiderschap? Bekijk dan de postbachelor-module Leiderschap met impact
