Veiligheid op de werkvloer is belangrijk. Voor het ene bedrijf wellicht makkelijker te organiseren dan voor het andere. Dit is natuurlijk ook afhankelijk van de aard van het bedrijf en de verschillende processen die op de werkvloer plaatsvinden. Maar hoe organiseer je veiligheid nu goed in het laboratorium? Docent Iris van ’t Leven vertelt.
Draagvlak op de werkvloer
Draagvlak voor veiligheid betekent draagvlak bij leidinggevenden én medewerkers. Draagvlak voor veiligheid betekent dat veiligheid niet weggeschoven wordt als er tijdsdruk ontstaat of als kwaliteit de aandacht vraagt. Daarom is het belangrijk dat veiligheid goed is geïntegreerd in de dagelijkse werkprocessen. Een belangrijke vraag vandaag de dag is hoe je dit draagvlak creëert.
De Inspectie SZW benadrukt dat dit in de Arbeidsomstandighedenwet is opgenomen als een samenhangend geheel van voorlichting, instructie, training van vaardigheden en toezicht. Daarnaast biedt deze wet de werkgever een kapstok om het beleid rondom veiligheid vorm te geven. Dit zou in principe genoeg moeten zijn. Maar de arbeidsomstandighedenwetgeving is zo complex en andere thema’s vragen zoveel aandacht, dat in de praktijk de uitvoering deels blijft liggen.
De vraag is dan natuurlijk hoe hiermee om te gaan. Het is een uitdaging om daarbij op zoek te gaan naar de eenvoud. Belangrijk is dat deze complexe materie vertaald wordt naar de praktijk van alledag. Vragen die hierbij gesteld kunnen worden zijn bijvoorbeeld:
- Welke hulpmiddelen zijn er om wijzigingen bij te houden, om aan de wet te kunnen voldoen?
- Welke chemicaliënregistratieprogramma’s zijn er en welke sluiten het beste aan op de praktijk?
- Hoe kunnen blootstellingsbeoordelingsprogramma’s worden ingezet zo dat met minder werk meer inzicht wordt verkregen?
- Hoe kan het blootstellingsrisico bij een zuurkast berekend worden en kun je aantonen dat de blootstelling veilig is op een manier die voldoet aan de eisen van de Inspectie SZW?
Betrek medewerkers
Om medewerkers goed te betrekken moet worden bepaald welke informatie ze nodig hebben om veilig en gezond te kunnen werken. Maar hoe borg je gestructureerd dat dit voor elke medewerker duidelijk is bepaald? Het antwoord daarop kan zijn dat de informatiestroom wordt vereenvoudigd en aansluit bij de behoeften van de ontvanger. Het toezicht hierop dient dan wel te worden georganiseerd op een manier die aansluit op de aanwezige organisatiecultuur. Respect voor elkaar is hierbij van groot belang. Interessant is wellicht om dan te kijken welke instrumenten er zijn om een nieuwe impuls aan het veiligheidsbewustzijn te geven, zodat het wiel niet opnieuw uitgevonden hoeft te worden. En wanneer zet je welk instrument in?
Hearts and minds-filosofie van Shell
In de wirwar van veiligheidscultuur- en gedragsprogramma’s is het makkelijk om het overzicht te verliezen. Een hulpmiddel hierbij vormt de veiligheidscultuurladder die gebaseerd is op de Hearths and Minds-filosofie van Shell. Organisaties die met name reageren op ongevallen en incidenten worden reactief genoemd. Bij deze organisaties is het van belang om eerst te werken aan de basis. Algemene veiligheidsprogramma’s zijn op zijn plaats. Daarbij ligt de focus op het overbrengen van enkele korte boodschappen, gericht op de meest ernstige risico’s. Veel laboratoria werken al met een kwaliteitsmanagementsysteem en zijn gewend aan gestructureerd werken. Hierbij past bijvoorbeeld een verbeterslag volgens de NEN-ISO 45001.
Speerpunten van de nieuwe ISO 45001
De ‘NEN-ISO 45001: 2018 nl Managementsystemen voor gezond en veilig werken’ biedt organisaties een handvat om op gestructureerde wijze de Arbowetgeving te implementeren en ook proactief te kijken naar mogelijkheden om de arbeidsomstandigheden verder te verbeteren. De norm kent een dubbele plan-do-check-act-cyclus op strategisch niveau (doen we de goede dingen) en op operationeel niveau (doen we de dingen goed).
Belangrijke speerpunten van de nieuwe ISO 45001 zijn:
- focussen op de belangrijkste risico’s;
- betrekken van medewerkers;
- bewustwording van medewerkers;
- heldere begrijpelijke communicatie.
Documentatie mag dit proces niet in de weg staan. De ISO 45001 geeft daarom prioriteit aan voorlichting en training. Overbodige procedures mogen worden geschrapt.
Met goed management alleen komen we er niet. Veiligheidscultuur en gedrag zijn niet zomaar veranderd. Deels speelt een gemis aan kennis en vaardigheden een rol. Maar ook het verschil in risicobeleving en gewoontevorming zijn relevant. Hoe ga je daarmee aan de slag op een eerlijke, respectvolle en positieve manier? Dit alles vraagt om bijzondere vaardigheden. Samen ervoor gaan, met ruimte voor humor en ruimte voor elkaar. Bespreken wat lastig is en zoeken naar creatieve oplossingen. Gebruik van de juiste instrumenten en bovenal gewoon gezond verstand.
Leren met gelijkgestemden
Als docent van diverse cursussen van Avans⁺ op het gebied van veiligheid in laboratoria, ga ik tijdens de cursus Gestructureerd omgaan met de Arbowet bewust in op deze thema’s. Het werkt om met gelijkgestemden hierover van gedachten te wisselen en de mogelijkheden te onderzoeken. Hierdoor wordt op een praktische haalbare manier meer inzicht verkregen in de mogelijkheden op dit vlak. De Arbowetgeving en de nieuwe ISO 45001 bieden hierbij structuur. Verfijning kan vervolgens plaatsvinden door dit te combineren met verschillende voorlichtings-, communicatie- en veiligheidscultuurprogramma’s. Zo help ik graag om het belang van veiligheid op de werkvloer onder de aandacht te brengen en te verbeteren!
Wilt u meer weten over veiligheid op de werkvloer? Bekijk de opleidingen op het gebied van Veiligheid of neem contact op met Petra van der Veeken via 076 – 525 88 88 of mail naar laboratorium@avansplus.nl.
Ir. Iris van ’t Leven (toxicoloog/microbioloog) is als docent voor diverse laboratoriumcursussen verbonden aan Avans⁺ en heeft ruim 25 jaar ervaring met het ontwikkelen en geven van cursussen op het gebied van veiligheid in het laboratorium.
