Wat is onderzoekend en ontwerpend leren?
Onderzoekend en ontwerpend leren is een didactische aanpak waarbij kinderen spelenderwijs de wereld ontdekken door zelf vragen te stellen, problemen te analyseren en oplossingen te ontwerpen. Bij onderzoekend en ontwerpend leren staat het proces van ontdekken en creëren centraal. Toch betekent dit niet dat leerlingen volledig vrij worden gelaten; de rol van de leerkracht is essentieel in het begeleiden en structureren van het leerproces. Hoe dit dan precies in zijn werk gaat en hoe je dit als leerkracht/docent het beste vorm kan geven, vertelt docent van de opleiding Onderzoekend en Ontwerpend leren bij Avans+, Anneleen Mulder in deze blog.
Onderzoekend en ontwerpend leren in het onderwijs
Anneleen: “In het onderwijs wordt steeds vaker gewerkt met onderzoekend en ontwerpend leren. Toch ervaren leerkrachten hierbij uitdagingen. Een veelgehoorde misvatting is dat kinderen volledig zelfstandig moeten werken en dat de leerkracht slechts een passieve rol speelt. In werkelijkheid vraagt onderzoekend en ontwerpend leren om een balans tussen begeleiding en vrijheid. Het mooiste is om als leerkracht de nieuwsgierigheid van kinderen te stimuleren en activiteiten te ontwikkelen zodat ze zelfstandig aan de slag gaan, maar ondersteuning bieden waar nodig. Het gaat er bijvoorbeeld om de juiste vragen te stellen, veel voor te doen, en kinderen te helpen reflecteren op hun leerervaringen.”
Hoe geef je onderzoekend en ontwerpend leren vorm als leerkracht?
De kracht van onderzoekend en ontwerpend leren mag duidelijk zijn. Maar hoe geef je dit als leerkracht nu goed vorm in je lessen? Anneleen geeft hiervoor belangrijke tips: “Een effectieve manier om onderzoekend en ontwerpend leren in het onderwijs te integreren, is door thematisch onderwijs te ontwerpen. Ik ga daarbij uit van 'vakmanschap van binnenuit'. Als leerkracht weet je welke leerinhouden passen bij de ontwikkeling van de kinderen in jouw groep. Vervolgens ontwerp je activiteiten waarin voor alle kinderen iets te leren valt en evalueer je het leren door steeds te kijken wat al lukt en wat een volgend stapje in ontwikkeling is.
Daarnaast haakt het ene kind op iets anders aan dan het andere maar is het wel juist goed om als groep bezig te zijn. Binnen een goed thema is er voor ieder kind iets te halen. Tijdens het werken binnen zo’n thema kun je kinderen verschillende activiteiten laten doen. Denk bijvoorbeeld aan het inrichten van een museum in de klas, het opzetten van een moestuin of het organiseren van een actie voor een goed doel. Dit is juist goed omdat ze zo tegelijkertijd leren dat iedereen binnen de groep iets anders bij kan dragen. Idealiter laat je deze thema’s en het onderzoekend en ontwerpend leren doorlopen in al je vakken. Dit betekent dat verschillende vakken en leerdoelen aan elkaar worden gekoppeld binnen een betekenisvolle context.
Wat leert een opleiding Onderzoekend en ontwerpend leren mij als leerkracht?
“Je verdiept je vakinhoudelijke kennis over thema’s zoals mens & natuur, digitale geletterdheid en de integratie van onderzoekend en ontwerpend leren binnen het curriculum. Maar dat is niet het enige, zo doe je ook extra vaardigheden op pedagogisch en didactisch gebied op, zoals het stimuleren van nieuwsgierigheid, het begeleiden van leerprocessen en het creëren van een veilige leeromgeving waarin kinderen zich durven te uiten. Een belangrijk aspect van de opleiding is dat leerkrachten leren hoe ze structuur kunnen bieden binnen onderzoekend en ontwerpend leren zonder de creativiteit en autonomie van leerlingen helemaal te beperken. Ze krijgen inzicht in hoe ze activiteiten kunnen opzetten die uitdagend en betekenisvol zijn, maar tegelijkertijd houvast bieden. Ook leren ze hoe ze verwachtingen kunnen managen, zowel bij zichzelf als bij hun leerlingen. Veel deelnemers ervaren dit als een verrijking: ze realiseren zich dat onderzoekend en ontwerpend leren niet tegenovergesteld is aan instructief leren, maar juist een aanvulling daarop is”, aldus Anneleen.
Wat hoor je vaak terug van oud-deelnemers van de opleiding?
Anneleen: “Deelnemers van de opleiding Onderzoekend en ontwerpend leren geven vaak aan dat hun kijk op onderwijs ingrijpend verandert door de opleiding. In het begin ervaren sommigen het als overweldigend en breed, maar naarmate de opleiding vordert, krijgen ze steeds meer inzicht en structuur. Ze leren hoe ze hun eigen vakmanschap kunnen inzetten om een betekenisvol leerklimaat te creëren. Wat veel deelnemers daarnaast waarderen, is dat ze niet simpelweg een vast stappenplan krijgen aangereikt, maar juist worden gestimuleerd om zelf na te denken en te experimenteren. Hierdoor ontdekken ze hun eigen kwaliteiten en ontwikkelen ze een onderzoekende houding die ze ook aan hun leerlingen willen meegeven. Bovendien ervaren ze dat onderzoekend en ontwerpend leren niet alleen leuker is voor de kinderen, maar ook hun eigen werk als leerkracht interessanter en uitdagender maakt.”
Zelf aan de slag met onderzoekend en ontwerpend leren?
Ben je nieuwsgierig geworden naar onderzoekend en ontwerpend leren en wil je hier zelf ook mee aan de slag? Download dan onze brochure voor de opleiding Onderzoekend en ontwerpend leren of de opleiding Coördinator onderzoekend en ontwerpend leren of vraag een vrijblijvend adviesgesprek aan. We komen graag met je in contact.
