Uit onderzoek blijkt dat de meeste zorgvragers samen met de zorgverlener willen beslissen. Toch blijkt dat in de praktijk lastig. Als een zorgvrager vertelt, onderbreekt de zorgverlener gemiddeld al na zo’n 14 seconden. Zou dat bij jou in de praktijk ook zo zijn? En bied je ook persoonsgerichte zorg?
Wat is persoonsgerichte zorg?
De betekenis van persoonsgerichte zorg, ook wel bekend onder de Engelse term patient centered care, is zorg waarbij het leven centraal staat - en niet de ziekte. De zorg wordt een proces van samen beslissen door zorgvrager en zorgverlener, onder andere door zelfmanagement, samen beslissen en een stappenplan als werkwijze. Doordat de zorgvrager ervaringskennis inbrengt en de zorgverlener professionele deskundigheid, ontstaat een heldere verdeling van taken en verantwoordelijkheid. Zo ontstaat er ruimte voor zelfmanagement in de zorg, waarbij de zorgvrager centraal staat en diens zelfregie waar mogelijk en gewenst vergroot wordt.
Zelfmanagement is hierin het zodanig omgaan met de chronische aandoening, dat de aandoening optimaal wordt ingepast in het leven van de zorgvrager. Het betekent zelf kunnen kiezen in hoeverre de zorgvrager de regie over het leven in eigen hand houdt. Maar ook dat er ruimte is om te kiezen hoe beschikbare zorg wordt ingezet, om daarmee een optimale kwaliteit van leven te bereiken of te behouden.
Waarom persoonsgerichte zorg?
Bij persoonsgerichte zorg hebben zorgvragers meer controle over hun ziekte en gezondheid, zijn zij goed geïnformeerd en meer betrokken bij de keuzes in behandeling. Persoonsgerichte zorg helpt mensen met een chronische ziekte beter om te gaan met hun aandoening. Niet de ziekte staat daarbij centraal, maar het functioneren van de mens zelf, de levenssituatie en de leefstijl. De focus ligt daarbij op gezondheid en gedrag en niet meer alleen op ziekte en zorg.
Voorbeelden van persoonsgerichte zorg
Hoe persoonsgerichte zorg eruitziet, is voor iedereen uniek. Zo kan bij een zorgvrager met dementie persoonsgerichte zorg worden ingericht door rekening te houden met de wensen, te communiceren op een wijze die voor de zorgvrager begrijpelijk is en in samenspraak (met ook de mantelzorger) beslissingen te nemen wat de zorgvrager nog zelfstandig kan.
Een ander voorbeeld is een zorgvrager die diens medicijnen niet prettig vindt - ze werken goed, maar de wijze van toediening voelt oncomfortabel. Naar de zorgvrager wordt geluisterd en in samenspraak met de apotheker wordt er naar een nieuwe oplossing gezocht. De kwaliteit van leven (het comfort bij het toedienen) is net zo belangrijk als de genezing van de ziekte (werkende medicijnen).
Toepassing van gepersonaliseerde zorg
In de praktijk wordt persoonsgerichte zorg nog weinig toegepast. Waarom is het toepassen hiervan in de huisartsenpraktijken zo moeilijk? Persoonsgerichte zorg vraagt van zorgverleners een andere, open en coachende stijl van communiceren. Zo’n gedragsverandering kost tijd, zowel bij zorgverleners als bij zorgvragers. Aan die gedragsverandering bij zorgverleners wordt wel aandacht besteed. Het veranderen van de rol van zorgvragers vereist ook het anders inrichten van de organisatie, passende tools ontwikkelen en dus een systeembenadering.
Wat is nodig voor persoonsgerichte zorg
Persoonsgerichte zorg hoeft zich niet alleen te richten op de behoeften van de complexe chronische zorgvragers. Juist bij de grote groep minder complexe chronisch zieken is zelfmanagement en preventie goed toe te passen.
Door de methodiek van persoonsgerichte zorg toe te passen, kun je de aangeboden zorg beter afstemmen op de individuele wensen en behoeften van de zorgvrager. Je bereikt dit door als zorgverlener de zorgvrager te faciliteren bij zelfmanagementondersteuning en het werken met een individueel zorgplan. Een bijkomend voordeel van persoonsgerichte zorg is dat mensen niet alleen meer de regie over hun eigen gezondheid krijgen, maar de zorg ook wordt ontlast. Dat is hard nodig, doordat er door vergrijzing een toenemende vraag naar zorg ontstaat.
Hoewel er veel winst te behalen valt, merken zorgverleners toch dat zij belemmerd worden door tijdsdruk. Die belemmering kan gelukkig afnemen door enkele stappen te zetten: eerst het belangrijkste bespreken, (maatwerk) bieden van de juiste hoeveelheid consult-tijd aan elke zorgvrager (toegespitst op situatie en behoeften), zorgen voor een goed ICT-systeem en optimaliseren van de administratieve ondersteuning van de zorgverlener.
Verder is het belangrijk om te weten wat de behoefte van de zorgvragers is, zodat samen met zorgverleners een passend aanbod kan worden ontwikkeld. Daar hoort ook zorg- en welzijnaanbod buiten het traditionele zorgaanbod bij, die samen met zorgvragers in het netwerk gerealiseerd kunnen worden. Denk hierbij bijvoorbeeld aan wandelgroepen of een educatieprogramma.
Hoe realiseer je persoonsgerichte zorg
Persoonsgerichte zorg realiseer je door de zorgvrager intensief bij de zorg en behandeling te betrekken, waarbij de zorgverlener een coachende rol oppakt. Op deze manier is de zorgvrager beter geïnformeerd, heeft meer vertrouwen, is tevreden over de behandeling en toont meer therapietrouw. Dit komt vooral naar voren zodra de zorgvrager keuzes maakt, via de aangeboden opties die gezamenlijk met de zorgverlener worden besproken en vastgesteld.
De reis door het zorgproces van de zorgvrager, de ‘patient journey’, kun je als uitgangspunt nemen als je persoonsgerichte zorg invoert. Dat geeft niet alleen inzicht in de verschillende momenten in het zorgproces, maar maakt ook het dagelijks leven met een chronische aandoening inzichtelijk. Zo wordt duidelijk op welke momenten zelfmanagementondersteuning het beste ingepast kan worden in het zorgproces - en op welke manier.
Actieve betrokkenheid van zorgvragers staat centraal, maar persoonsgerichte zorg heeft ook een systeembenadering en cultuurverandering nodig. Allereerst heeft de huisartsenpraktijk of zorggroep een visie op persoonsgerichte zorg nodig. Daarna volgt een concreet plan. Daarnaast moeten zorgverleners leren om zorgvragers de ruimte te geven om samen te beslissen. Dat begint met een opleidingstraject op maat, uitgaand van visie en gewenste organisatiecultuur. Tijdens en na afloop van het opleidingstraject wordt de nieuwe manier van werken eigen gemaakt en in de praktijk toegepast. Intervisie, feedback uit het netwerk en ambassadeurs binnen de organisatie kunnen helpen om de nieuwe manier van werken blijvend toe te passe.
Wil je meer weten over onze huisartsenzorg opleidingen, download de brochure of neem contact met ons op, we helpen je graag vrijblijvend.
